جایزه نوبل در علوم اقتصادی چیست؟
جایزه نوبل
جایزه نوبل در علوم اقتصادی یک جایزه معتبر است که از تحقیق و پژوهش های برجسته که کمک بسزایی در اقتصاد انجام شده است قدردانی میکند. معمولاً به آن جایزه نوبل اقتصاد می گویند.
نکات کلیدی
- جایزه نوبل در علوم اقتصادی جایزه ای است که از کمک های برجسته در زمینه اقتصاد تقدیر می کند و توسط کمیته جایزه نوبل اعطا می شود.
- جایزه نوبل در علوم اقتصادی، به نام کارآفرین سوئدی آلفرد نوبل، در سال 1968 توسط بانک مرکزی سوئد آغاز شد.
- جوایز جایزه نوبل در مراسم سالانه جایزه نوبل در استکهلم سوئد هر سال در 10 دسامبر سالگرد مرگ نوبل اهدا می شود.
- در علم اقتصاد، ممکن است سالها طول بکشد تا یک نظریه مؤثر واقع شود. بنابراین، کمیته جایزه نوبل تمایل دارد از به رسمیت شناختن تحقیقات جدید و پیشرفته ای که هنوز نیاز به تایید دارند، خودداری کند.
آلفرد نوبل کیست؟
آلفرد برنهارد نوبل (۱۸۹۶ – ۱۸۳۳)، از دانشمندان و کاشفان بزرگ جهان و بنیانگذار جوایز نوبل و یکی از برجسته ترین کارافرینان عالم است. وی در سوئد متولد شد و به واسطه حمایت پدرش و به یاری معلمان خصوصی درس خواند. طی یک سفر دوساله از کشورهای آلمان فرانسه ایتالیا و آمریکا بازدید کرد و همواره در این سفرها، تفکر تجربیات و معلومات شیمی خود را ارتقاء داد. همچنین سالهای مهمی از زندگانی خود را ابتدا در فرانسه و سپس در ایتالیا گذراند.
آلفرد به علت هوش و نبوغ خارق العاده و استثنائی، بلوغ زودرس و افکار پیشرفته در آغاز جوانی نزد معلمان خصوصی علاوه بر زبان سوئدی که زبان مادری وی نیز بود با زبانهای فرانسه انگلیسی، آلمانی و روسی آشنا شد و سپس بر آنها تسلط یافت و با وجود عشق و علاقه وافر به ادبیات در علم شیمی صاحب نظر شد و اختراعات و اکتشافات مهمی انجام داد که جملگی آنها را به نام خود ثبت نمود.
آلفرد شخصیتتی منزوی و خیال پرداز داشت و بیشتر ساعات عمر خود را در آزمایشگاه میگذراند وی مدتی در کرومل نزدیک هامبورگ اقامت گزید، ابتدا در پاریس خانه ای خرید (۱۸۷۵) و سپس آزمایشگاهی در حومه پاریس و نهایتاً در سال ۱۸۹۰ عازم ایتالیا شد ویلائی به نام میونیدو در سن رمو خرید ویلایی که نهایتاً نیز در سال ۱۸۹۶ در همانجا چشم از جهان فرو بست.
کشف چاشنی منفجر کننده برای نیتروگلیسرین، اختراع دینامیت، شناخت ماده ژلاتینی منفجره که قدرت انفجار آن به مراتب بالاتر از دینامیت است در حدود سالهای ۱۸۷۵ – ۱۸۶۷ توسط نوبل انجام شده است و در مجموع بیش از ۳۵۰ اختراع را در بر میگیرد.
الفرد نوبل بر اثر کاربرد دینامیت و تأثیر آن بر استخراج معادن نفت و به کمک برادران خویش صاحب ثروت سرشاری شد بطوریکه در سال ۱۸۹۶ یکی از ثروتمندترین افراد اروپا بود؛ وی با تولید سالانه ۶۵ هزار تن دینامیت کنترل بازار را در دست داشت. علاوه بر در اختیار داشتن قسمت اعظم سهام نفت باکو که سهامدارن اصلی آن برادران وی بودند بیش از یکصد کارخانه تولید مواد منفجره را در اختیار داشت.
بنیاد نوبل و جوایز نوبل
جوایز نوبل از سال ۱۹۰۱ تاکنون همواره نمودار شایستگی و کمال در علوم فیزیک فیزیولوژی – پزشکی ، اقتصاد و نیز ادبیات و صلح بوده و با توجه و تاکید در خدمات برجسته به بشریت به برندگان اعطا شده است در ماههای سپتامبر و اکتبر هر سال محافل علمی، ادبی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بی صبرانه در انتظار یک رویداد مهم جهانی می باشند و آن شناخت برندگان جدید جوایز نوبل است. خبرگزاریهای مهم هر ساله میلیونها سطر خبر در این زمینه مخابره میکنند و سرانجام در فضائی با شکوه مؤسسههای نوبل اسامی برندگان جوایز نوبل را اعلان میدارند.
از ابتدای سال 1969 تا پایان سال 2023 بیش از 50 سال است که محققین جوایز نوبل را دریافت نموده اند. در امر تخصیص و توزیع جوایز چند هیأت و کمیته دست اندرکار اعطای جوایز هستند و شخص یا مؤسسه ای که کسی را نامزد میکند باید صاحب صلاحیتهای لازم باشد. جوایز نوبل توجه جهانیان را به مثابه یک مسابقه بزرگ جهانی به تحقیقات اکتشافات و خدمات انسان دوستانه جلب میکند و اشتیاق دانشمندان محققان و خدمتگزاران بشر را دو صد چندان ارتقاء می بخشد.
جوایز نوبل چه اهمیتی دارند؟
اهمیت این جایزه جهانی نسبت به دیگر جوایز ملی و منطقه ای تا درجه ای است که همه ساله مؤسسه های وابسته به نوبل نامه هایی برای صدها دانشمند اعضای فرهنگستانها و محققان دانشگاههای سراسر جهان میفرستند تا اگر فردی را برای نامزدی این جایزه در نظر دارند معرفی کنند.
جایزه نوبل جایزه ای است که نه به شخص بلکه به کار شخص اعطا میشود. ویژگی و اهمیت جوایز نوبل در این است که هر دو پیامد را در خود مستتر دارد هم اعتبار و هم افتخار در سطح جهانی علاوه بر آن بالا بودن مبلغ جوایز، استقلال مالی و امکانات مادی را که برای ادامه کار تحقیقاتی ضروری است تضمین میکند. از طرف دیگر آکادمیهای سوئد مانند آکادمی فرانسه نقش تعیین کننده ای در انتخاب و اعطای جوایز دارند. نوآوری آلفرد نوبل در این زمینه به اندیشه جهانی بودن جایزه بر میگردد. امروزه جوایز نوبل نقش چندگانه ای برعهده دارند :
اولاً تعریف کننده قواعد هستند، چنانچه این قواعد شامل توصیف معیارهای زیباشناختی بها دادن به اولویت ها در عرصه علمی یا اختصاص آیین نامه بین المللی در مورد تعارض یا اختلاف نظر باشد زمینه واحدی جهت پیبردن به قواعد و ارزش های بنیادی که نقطه ثابتی برای وجدان جهانیان است مشاهده می شود. ثانیاً این جوایز تجویز کننده کاربردها هستند. جوایز نوبل به افرادی اعطا میشود که با جدیت مشغول حل مسائل علمی یا سیاسی هستند که به آنان قابلیت تاثیرگذاری بیشتری میبخشد پس جوایز نوبل تأثیر چشمگیری در تحول جامعه بین المللی دارد.
جوایز نوبل به چه رشته هایی اختصاص دارد؟
برندگان جوایز نوبل در رشته های ادبیات، فیزیولوژی و پزشکی، فیزیک، شیمی، صلح و اقتصاد که همه ساله انتخاب و به جامعه جهانی معرفی میشوند
لیکن ملحق شدن علم اقتصاد در سال ۱۹۶۸ به این کاروان فضای خالی این علم مادی و بنیادین را در میان جوائز نوبل تا حدودی پر کرده و تجربه 55 سال گذشته جایگاه مهم آن را بیش از پیش عیان ساخته
نحوه تخصیص جوایز نوبل
هر سال، کمیته جوایز برای هزاران دانشمند، اعضای آکادمی ها و استادان دانشگاه در بسیاری از کشورها دعوت نامه ارسال می کند و از آنها می خواهد که نامزدهای سال آینده را معرفی کنند. اعضای آکادمی سلطنتی علوم سوئد و برندگان سابق جایزه نیز مجاز به معرفی نامزدها هستند.
پیشنهادات توسط کمیته جوایز و کارشناسان ویژه بررسی می شود. قبل از پایان سپتامبر، کمیته نامزدهای هر رشته را انتخاب می کند. در صورت تساوی، رئیس کمیته رای تعیین کننده را به صندوق می اندازد. در مرحله بعد، نامزد ها باید توسط آکادمی سلطنتی علوم سوئد که سازمانی مستقل و غیردولتی است و مسئول اعطای جایزه نوبل اقتصاد است، تأیید شوند.
در علم اقتصاد، ممکن است سالها طول بکشد تا یک نظریه مؤثر واقع شود. این بدان معناست که جایزه نوبل در علوم اقتصادی تمایل دارد از به رسمیت شناختن تحقیقات جدید و پیشرفته خودداری کند و منتظر باشد تا ایدهها قبل از اینکه ایدهها را برجسته کنند، اعتبار پیدا کنند. به عنوان مثال، رابرت مرتون و مایرون اسکولز در سال 1997 برای فرمولی که برای اولین بار در سال 1973 توسعه دادند، جایزه دریافت کردند.
اهدای جایزه سالانه نوبل همه ساله در ۱۰ دسامبر برای سوئدی ها به منزله رویداد مهم تلقی می شود و حق انتخاب برندگان جوایز فیزیک شیمی پزشکی و ادبیات و مسئولیت اداره بنیاد نوبل امتیازی ملی مهمی محسوب شود که اعتبار سوئد را در بین کشورهای متمدن افزایش میدهد. از طرفی نروژ نیز به دلیل حق اعطای جایزه صلح نوبل از امتیازی مشابه بهره مند است به این ترتیب علاقه و احترام مردم سوئد و کشورهای دیگر به شخصیت اهدا کننده این جوایز همواره افزایش یافته است. طبق قوانین بنیاد نوبل که در ۲۹ ژوئن ۱۹۰۰ توسط پادشاه تنفیذ شد هیأتهای اهدا کننده جوایز میبایست به هر یک از برندگان چکی معادل مبلغ جایزه، یک دیپلم و یک مدال طلا که برروی آن تصویر وصیت کننده و نیز عبارتی مناسب حک شده اهدا کنند.
مدالهای فیزیک شیمی فیزیولوژی یا پزشکی و ادبیات را مجسمه ساز و حکاک سوئدی اریک لیندبرگ طراحی و ساخته است و مدال صلح را مجسمه ساز نروژی به نام گوستاو ویگلند، مدال جایزه علوم اقتصادی برای یاد بود آلفرد نوبل که به سفارش بانک سوئد در سال ۱۹۶۸ تصویب توسط گونور سونسون – لاندکویست طراحی شده است.
طرح یک روی مدالهای فیزیک و شیمی فیزیولوژی یا پزشکی و ادبیات یکسان است و روی همه آنها تصویر آلفرد نوبل تاریخ تولد و مرگ او به زبان لاتین حک شده است در مدال صلح و اقتصاد تصویر متفاوتی از چهره الفرد نوبل حک شده است. در پشت هر سه مدال سوئدی جوایز نوبل عبارت مشابهی نوشته شده ولی تصویر هر یک بر اساس نمادهای مؤسسه های اهدا کننده جایزه تفاوت دارد در یک روی مدال صلح عبارتی متفاوت با دیگر مدالها حک ، در عین حال که در پشت مدال اقتصاد هیچ نوشته ای وجود ندارد.
مدال جایزه علوم اقتصادی برای یادبود آلفرد نوبل دارای نشان ستاره شمال است که علامت آکادمی علوم سلطنتی سوئد به تاریخ ۱۸۱۵ میباشد که عبارت مرتبط با آن آکادمی علوم سلطنتی (سوئد) در حاشیه آن حک شده است نیمه بالای مدال تصویر آلفرد نوبل را که متفاوت از دیگر تصاویر او در مدالهای جایزه نوبل ،است نشان میدهد در حاشیه بالا عبارت ۲ (بانک (سوئد) به یادبود آلفرد نوبل ۱۹۶۸ جک شده است طرح مورد بحث این مدال را از پنج مدال دیگر که تحت خواست وصیت نامه نوبل ۱۸۹۵ اهدا میشود متمایز میکند.
بسیاری معتقدند هیأتی که برندگان جایزه را بر میگزیند تاکنون بیطرفی و مهارت حرفه ای خود را در باب اعطای جوائز بارها نشان داده بطوریکه اگر مجدداً مهمترین چهره ها در زمینه های مختلف علمی بازنگری شود شاید با استثناهایی اندک بخش اعظمی از فهرست برندگان جایزه نوبل تغییر نکند.
البته در ابتدای کار انتقادات زیادی نسبت به نیت اصلی اهدای جوایز و مقصود بنیانگزاران مطرح شده لیکن به مرور این نقدها کاهش یافته است اعطای جوایز بر اساس لیاقت مطلق بدون توجه به اینکه شخص اهل اسکاندیناویا باشد و یا هر ملیت دیگر مقبولیت عام ،یافته نه تنها اعتراض جدی وجود ندارد بلکه این امر از سوی همه گان نیز پذیرفته شده است
جوانترین برنده نوبل اقتصاد کیست؟
استر دوفلو در سن 46 سالگی جوانترین فرد و دومین زنی (پس از الینور اوستروم در سال 2009) است که برنده جایزه نوبل در علوم اقتصادی شده است. او در سال 2019 به دلیل رویکرد تجربی خود برای کاهش فقر جهانی جایزه دریافت کرد.
اولین نوبلیست اقتصاد کیست؟
اولین جایزه در اقتصاد در سال 1969 به راگنار فریش و یان تینبرگن برای توسعه و استفاده از مدل های پویا برای تجزیه و تحلیل فرآیندهای اقتصادی اهدا شد.
دیدگاهتان را بنویسید